Mỳ gạo Tử Nê – Lương Tài: Trắng thơm, dai dẻo

Từ những hạt gạo trắng trong, người dân Tử Nê (xã Tân Lãng, huyện Lương Tài) khéo léo chế biến thành những sợi mỳ, bún dẻo dai, đậm đà, thơm ngon khiến những ai có dịp thưởng thức qua các sản phẩm mỳ gạo Tử Nê khó lòng quên được thứ đặc sản nức tiếng bao đời của địa phương này.

Theo những người con của làng Tử Nê, nghề làm mỳ gạo nơi đây đã có từ rất lâu đời, trải qua không ít thăng trầm và biến động, nhiều thế hệ người dân vẫn tha thiết và đau đáu giữ gìn, phát triển nghề truyền thống của cha ông. Gia đình anh Nguyễn Văn Khoái là một trong những hộ sản xuất lớn của thôn Tử Nê, đã gắn với nghề làm mỳ gạo được 3 đời. Anh chia sẻ: Nghề làm mỳ gạo không quá cực nhọc, cũng không đòi hỏi vốn lớn nên hộ gia đình nào cũng có thể làm được, có ít làm ít, có nhiều làm nhiều, rải rác khắp các xóm của thôn Tử Nê. Nét đặc trưng của mỳ gạo Tử Nê trước đây là sợi mỳ nhỏ, trắng, dai, dẻo, có mùi thơm của lúa gạo, không có thành phần chất phụ gia, thuốc bảo quản thực phẩm, được làm hoàn toàn bằng thủ công, xay gạo bằng cối đá, tráng mỳ bằng tay, đun bếp củi.

Vài năm gần đây, nhận thấy thị trường tiêu thụ sản phẩm mỳ gạo Tử Nê ngày càng cao, nhiều hộ gia đình trong thôn Tử Nê mạnh dạn đưa máy móc, thiết bị hiện đại như máy quay, máy xay, máy tráng, máy đùn sợi, máy cắt và nồi hơi phục vụ sản xuất với quy mô lớn. Trước đây, các công đoạn sản xuất đến làm thủ công, năng suất trung bình mỗi hộ chỉ đạt từ 20-25kg mì/ngày. Mấy năm gần đây, nhờ đầu tư thiết bị, máy móc hiện đại nên năng suất và chất lượng được cải thiện đáng kể. Trung bình mỗi hộ sản xuất 3 – 4 tạ mì/ngày, trừ chi phí còn lãi 500.000 – 600.000 đồng/ngày. Ước tính mỗi ngày, Tử Nê cung ứng ra thị trường các tỉnh Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Hà Nam, Hải Dương, Hưng Yên và một số tỉnh ở khu vực phía Nam gần 20 tấn mì các loại. Dù quy trình sản xuất mỳ gạo được cải tiến nhờ máy móc nhưng nhiều công đoạn vẫn được thực hiện thủ công một cách tỉ mỉ và cẩn thận, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, nhờ vậy chất lượng và hương vị của mỳ gạo Tử Nê không hề thay đổi.

Đặc sản mỳ gạo Tử Nê ngày càng có chỗ đứng trên thị trường, nức tiếng gần xa và khẳng định sản phẩm của mình so với các loại mỳ khác. Đây là món ẩm thực bình dân, chế biến được nhiều món như lẩu, mỳ xào hay phở và có tính ưu việt là khi để nguội, mỳ vẫn không bị nát mà vẫn giữ được hương vị riêng. Bởi vậy, ai từng được thưởng thức mỳ Tử Nê một lần chắc hẳn sẽ không quên màu trắng sữa, vị ngọt của gạo Khang dân được trồng trên đất ruộng, đất thịt đặc trưng chịu được gió bão, sương sa. Đó chính là sự hòa quyện giữa gạo quê và nguồn nước trong lành, cùng với đôi bàn tay nghệ nhân làng nghề để làm nên đặc sản của một miền quê.

Hiện thôn Tử Nê có khoảng gần 50 hộ sản xuất trực tiếp và hàng trăm hộ thực hiện các công đoạn gián tiếp trong sản xuất mỳ gạo. Do đặc trưng của nghề, nhiều công đoạn trong sản xuất mỳ ở Tử Nê khá nhẹ nhàng phù hợp sức khỏe của lao động lớn tuổi của địa phương. Nhờ đó, tạo việc làm cho hàng trăm lao động từ 45-65 tuổi. Bà Nguyễn Thị Nha, thôn Tử Nê bộc bạch: Cũng nhờ có nghề truyền thống làm mỳ gạo của địa phương mà nhiều người trong làng có của ăn của để. Những người lớn tuổi như chúng tôi cũng có công việc nhẹ nhàng và thường xuyên với mức thu nhập khoảng 200 nghìn đồng/ngày. Vừa được lao động cho sức khỏe dẻo dai lại vừa đỡ đần được kinh tế cho gia đình”.

Sau nhiều nỗ lực phát triển, hiện mỳ gạo Tử Nê là một trong 33 sản phẩm được lựa chọn tham gia chương trình mỗi xã, phường, thị trấn một sản phẩm tỉnh Bắc Ninh, giai đoạn 2019 – 2020 và là 1 trong 11 sản phẩm được Sở Khoa học và Công nghệ Bắc Ninh xây dựng, quản lý và quảng bá thương hiệu giai đoạn 2021 – 2023. Điều này góp phần bảo vệ uy tín, danh tiếng, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, tránh bị lạm dụng hoặc giả mạo. Đây cũng là lợi thế và động lực để người dân Tử Nê tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh, nâng cao thu nhập cho người lao động, phát triển kinh tế địa phương.